Trong kỷ nguyên AI bùng nổ, dữ liệu chính là "vàng đen" – nhưng khi nó đến từ những cuộc trò chuyện riêng tư của bạn, câu chuyện lại trở nên đáng báo động. Gần đây, ứng dụng Neon Mobile đã gây chấn động khi leo vọt lên vị trí thứ 2 trên App Store của Apple, chỉ bằng cách trả tiền cho người dùng để ghi âm cuộc gọi và bán dữ liệu đó cho các công ty AI. Đây không chỉ là một vụ việc gây sốc về quyền riêng tư, mà còn là lời nhắc nhở rằng: Trong thế giới AI, sự minh bạch và đạo đức phải là ưu tiên hàng đầu.
Chỉ trong vài ngày, Neon Mobile đã tạo nên cơn sốt trên App Store Mỹ. Từ vị trí thứ 476 trong hạng mục Social Networking vào ngày 18/9/2025, ứng dụng này đã vọt lên thứ 10 chỉ sau một ngày, và đến thứ Tư (24/9), nó chính thức chiếm ngôi á quân – vị trí thứ 2 trong danh sách ứng dụng xã hội miễn phí hàng đầu. Thậm chí, Neon còn lọt top 6 ứng dụng tổng thể và top 7 game/app phổ biến nhất, theo dữ liệu từ Appfigures.
Điều gì khiến Neon bùng nổ? Không phải tính năng kết nối xã hội thông thường, mà là lời hứa "kiếm hàng trăm thậm chí hàng nghìn đô la mỗi năm" chỉ bằng cách... cho phép ghi âm cuộc gọi của bạn. Điểm đặc biệt: Ứng dụng này trả tiền cho người dùng để thu thập dữ liệu âm thanh, sau đó bán cho các công ty AI để huấn luyện mô hình. Sự phổ biến của Neon phản ánh một thực tế đáng lo: Một bộ phận người dùng sẵn sàng đánh đổi quyền riêng tư cá nhân để đổi lấy vài đồng lẻ, trong khi không nhận ra rủi ro lớn lao hơn cho bản thân và xã hội.
Neon hoạt động đơn giản nhưng đầy cám dỗ: Gọi điện, ghi âm, và nhận tiền. Cụ thể:
- Cấu trúc thanh toán: Người dùng nhận 0,30 USD mỗi phút khi gọi cho người dùng Neon khác, và tối đa 30 USD mỗi ngày cho các cuộc gọi đến bất kỳ ai. Ứng dụng còn thưởng thêm cho việc giới thiệu bạn bè.
- Quy trình ghi âm và sử dụng dữ liệu: Theo điều khoản dịch vụ, Neon thu thập cả cuộc gọi đi và đến qua ứng dụng di động. Quảng cáo của họ khẳng định chỉ ghi một bên (phía người dùng) trừ khi gọi cho người dùng Neon khác. Dữ liệu này được bán trực tiếp cho "các công ty AI" để phát triển, huấn luyện, kiểm tra và cải thiện mô hình học máy, công cụ AI và công nghệ liên quan.
- Điều khoản dịch vụ đáng báo động: Neon tự trao cho mình quyền "toàn cầu, độc quyền, không thể thu hồi, có thể chuyển nhượng, miễn phí bản quyền" để bán, sử dụng, lưu trữ, chuyển giao, công khai hiển thị, biểu diễn, tái tạo, chỉnh sửa và phân phối dữ liệu ghi âm của bạn – toàn bộ hoặc một phần, qua bất kỳ định dạng và kênh nào, kể cả những công nghệ tương lai. Quyền này còn bao gồm sublicense qua nhiều tầng. Các tính năng beta thì không có bảo hành, dễ gặp lỗi.
- Ẩn danh dữ liệu: Neon tuyên bố loại bỏ tên, email và số điện thoại trước khi bán, nhưng không giải thích chi tiết cách thức hay cách các đối tác AI sử dụng dữ liệu tiếp theo. Trong thử nghiệm của TechCrunch, ứng dụng không hề thông báo đang ghi âm, cũng không cảnh báo người nhận cuộc gọi – hoạt động như một app VoIP thông thường.
Mô hình này nghe hấp dẫn, nhưng nó mở ra cánh cửa cho sự lạm dụng dữ liệu âm thanh nhạy cảm, nơi AI có thể "học" từ giọng nói thực tế của bạn mà không có sự kiểm soát rõ ràng.
Sự tồn tại của Neon không chỉ gây sốc mà còn đặt ra hàng loạt câu hỏi về tính hợp pháp và an toàn. Dưới đây là những rủi ro chính:
- Vi phạm luật ghi âm: Ở nhiều tiểu bang Mỹ và quốc gia khác, ghi âm cuộc trò chuyện mà không có sự đồng ý của cả hai bên là bất hợp pháp (theo luật wiretap). Neon cố tình chỉ ghi một bên để né tránh, như chuyên gia pháp lý Jennifer Daniels từ Blank Rome nhận định: "Đây là cách tiếp cận thú vị để tránh luật pháp". Tuy nhiên, luật sư Peter Jackson từ Greenberg Glusker nghi ngờ rằng ngôn ngữ "bản ghi một bên" có thể là cách che đậy việc ghi toàn bộ cuộc gọi, chỉ loại bỏ phần của bên kia khỏi bản sao chép cuối cùng.
- Nguy cơ giả mạo giọng nói và lừa đảo: Dữ liệu giọng nói có thể bị dùng để clone voice, tạo cuộc gọi giả mạo nghe như chính bạn, dẫn đến gian lận tài chính hoặc xã hội. Jackson cảnh báo: "Một khi giọng nói của bạn đã ở ngoài kia, nó có thể bị dùng cho lừa đảo. Với số điện thoại và giọng nói, họ có đủ thông tin để giả mạo bạn."
- Thiếu minh bạch và bảo mật: Neon không tiết lộ đối tác AI nào họ bán dữ liệu cho, hay những bên đó được phép làm gì tiếp theo. Dữ liệu "ẩn danh" có thể không thực sự an toàn, vì giọng nói mang tính cá nhân hóa cao. Hơn nữa, bất kỳ công ty nào cũng có nguy cơ bị hack – và Neon, do founder Alex Kiam điều hành từ một căn hộ ở New York (với khoản đầu tư từ Upfront Ventures), chưa chứng minh được hệ thống bảo mật vững chắc.
Những rủi ro này không chỉ ảnh hưởng đến người dùng Neon mà còn lan tỏa đến người nhận cuộc gọi, những người vô tình bị kéo vào vòng xoáy dữ liệu AI mà không hay biết.
Khi dữ liệu giọng nói rơi vào tay kẻ xấu, hậu quả có thể vượt xa việc mất quyền riêng tư cá nhân. Đây chính là lý do nhiều công ty đang đầu tư mạnh vào giọng nói AI an toàn và bảo mật để tạo sự khác biệt.
Trường hợp của Neon không chỉ là một hiện tượng công nghệ, mà còn là lời nhắc nhở cho toàn ngành AI về cách tiếp cận dữ liệu người dùng. Những bài học quan trọng có thể rút ra gồm:
- Minh bạch trong thu thập dữ liệu: Người dùng cần biết rõ dữ liệu nào được thu thập, mục đích sử dụng ra sao và liệu có được chia sẻ cho bên thứ ba hay không. Việc thiếu minh bạch sẽ nhanh chóng phá hủy lòng tin, ngay cả khi ứng dụng mang lại lợi ích tài chính cho người dùng.
- Quản trị quyền sở hữu dữ liệu: Quyền kiểm soát dữ liệu phải thuộc về người dùng. Các công ty AI cần thiết kế cơ chế cho phép người dùng cấp phép sử dụng có giới hạn, thay vì chuyển giao toàn quyền cho doanh nghiệp. Đây là yếu tố quan trọng để duy trì tính hợp pháp và đạo đức.
- Chuẩn bảo mật cao và cơ chế ẩn danh: Chỉ loại bỏ tên hoặc số điện thoại là chưa đủ. Dữ liệu giọng nói có thể chứa thông tin nhận diện cá nhân tinh vi hơn nhiều. Các công ty cần áp dụng công nghệ ẩn danh nâng cao, mã hóa đầu cuối và kiểm toán định kỳ để giảm thiểu rủi ro.
- Tuân thủ luật pháp đa quốc gia: Các quy định về quyền riêng tư và ghi âm khác nhau giữa các quốc gia. Một công ty AI muốn mở rộng toàn cầu phải có chiến lược tuân thủ chặt chẽ: từ GDPR ở châu Âu, đến luật bảo mật dữ liệu tại Mỹ, hay các nghị định mới ở châu Á.
- Xây dựng niềm tin bằng đạo đức AI: Trong bối cảnh dữ liệu trở thành “dầu mỏ mới”, việc tạo ra khung đạo đức AI và công khai cam kết này với khách hàng sẽ là lợi thế cạnh tranh bền vững. Người dùng sẽ chọn sản phẩm không chỉ vì tính năng, mà còn vì sự an tâm khi chia sẻ dữ liệu.
Trong bối cảnh này, giọng nói AI không chỉ là một công nghệ, mà còn là một cam kết để duy trì niềm tin của xã hội.
Câu chuyện của Neon là minh chứng rõ ràng rằng dữ liệu giọng nói đang trở thành một loại “tài nguyên chiến lược” trong kỷ nguyên AI. Việc một ứng dụng có thể nhanh chóng leo lên top App Store chỉ nhờ vào cơ chế trả tiền cho người dùng để thu thập dữ liệu cho thấy nhu cầu huấn luyện AI bằng âm thanh thực tế lớn đến mức nào.
Trong tương lai, chúng ta có thể chứng kiến:
- Bùng nổ thị trường dữ liệu giọng nói: Nhiều công ty sẽ tìm cách xây dựng “chợ dữ liệu” để mua – bán bản ghi âm, không chỉ cho AI voice mà cả cho chatbot, trợ lý ảo và các mô hình đa phương thức.
- Gia tăng tranh cãi pháp lý: Các quốc gia sẽ thắt chặt luật về quyền riêng tư, đặc biệt trong lĩnh vực ghi âm và nhận diện giọng nói. Những ứng dụng như Neon có thể đối mặt với điều tra hoặc bị cấm ở một số thị trường.
- Tiêu chuẩn “AI có trách nhiệm”: Người dùng ngày càng nhạy cảm với vấn đề bảo mật. Trong tương lai, chỉ những công ty AI minh bạch, có chứng chỉ tuân thủ và giải thích rõ cách sử dụng dữ liệu mới đủ sức giữ được lòng tin.
- Ứng dụng rộng khắp của dữ liệu giọng nói: Không chỉ trong huấn luyện AI, dữ liệu này còn phục vụ y tế (chuẩn đoán bệnh qua giọng nói), giáo dục (học ngoại ngữ bằng phản hồi giọng thật), hay giải trí (nhân vật ảo, lồng tiếng đa ngôn ngữ).
Tóm lại, dữ liệu giọng nói sẽ là “dầu mỏ mới” của ngành AI. Giữa những cơ hội và rủi ro, giọng nói AI an toàn sẽ là yếu tố quyết định sự thành công bền vững trong thập kỷ tới.
